-
1 тыныч шартлар
ми́рные усло́вия -
2 şartlar
-
3 шарт
I сущ.1) усло́вие, угово́р, тре́бование чего или чьё-л.шарт буенча — по усло́вию, согла́сно усло́виям (угово́ру)
шарт кую — ста́вить усло́вие
(кемнең) шартына (шарты белән) килешү — согласи́ться на какое-л. усло́вие, согласи́ться с каким-л. усло́вием
договор шартлары белән килешмәү — не согласи́ться с усло́виями догово́ра
2) усло́вия (только мн. ч.), обстоя́тельстваяхшы шартлар — хоро́шие усло́вия
тормыш шартлары — усло́вия жи́зни
хезмәт шартларын яхшырту — улу́чшить усло́вия труда́
шартларның торышына карап — по обстоя́тельствам
башка шартларда — в други́х усло́виях
3) усло́вия (только мн. ч.), возмо́жности (способствующие чему-л.)эшләү өчен барлык шартлар тудырылган — со́зданы все усло́вия для рабо́ты
сынаулар үткәрергә шартлар булмау сәбәпле — по причи́не отсу́тствия усло́вий (возмо́жностей) для экспериме́нтов
4) усло́вие, осно́ва, предпосы́лка для чего-л.җиңүгә ирешүнең төп шартлары — гла́вные усло́вия успе́ха (побе́ды); гла́вные предпосы́лки успе́ха
кирәкле (уңайлы) шартлар булдыру (тудыру) — созда́ть необходи́мые предпосы́лки; благоприя́тствовать, соде́йствовать
5) спец. усло́вия (только мн. ч.); исхо́дные да́нные (положе́ния, лежа́щие в осно́ве чего-л.)мәсьәләнең шарты — усло́вия зада́чи
теореманың шарты — усло́вия теоре́мы
•- шарт җөмлә
- шарт теркәгече••шартын (шартына) җиткереп — как сле́дует, чин чи́ном
II подр.шартын(а) китереп — до́лжным о́бразом, как сле́дует
сильному резкому звуку, треску, вызванных ударом, выстрелом или издаваемых ломающимся, лопающимся, разрываемым предметом: трах, бах; бабах, паф- шарт итү••- шарт иттерепшарт сындыру — рискну́ть ( о решительном человеке); см. тж. шартлатып сындыру
- шарт сыну -
4 авырайтылу
-
5 агроклиматик
-
6 дискриминацияле
прил.дискриминацио́нныйдискримина́цияле сәясәт — дискриминацио́нная поли́тика
дискримина́цияле шартлар — дискриминацио́нные усло́вия
-
7 зарур
прил.необходи́мый, кра́йне ну́жный, кра́йне ва́жный; обяза́тельный, непреме́нный, насу́щныйзарур шартлар тудыру — созда́ть необходи́мые усло́вия
зарур ихтыяҗлар — насу́щные потре́бности
зарур эш — неотло́жное де́ло
зарур чыгымнар — кра́йне ну́жные расхо́ды || в знач. сказ. необходи́мо, кра́йне ну́жно, ва́жно; обяза́тельно
-
8 зарури
прил.1) см. зарурзарури шартлар булдыру — обеспе́чить необходи́мые усло́вия
яшәү өчен зарури булган — необходи́мый для жи́зни
2) филос. закономе́рный, закономе́рно вытека́ющий из (чего-л.) необходи́мо сле́дующий (из чего-л.) см. тж. закончалыклыҗәмгыять үсешенең зарури юнәлеше — закономе́рное направле́ние разви́тия о́бщества
-
9 канәгатьләнерлек
прил.1) чаще в функ. сказ. удовлетвори́тельный, прили́чный, сно́сный; неплохо́йшартлар канәгатьләнерлек — усло́вия удовлетвори́тельные
укучының җаваплары канәгатьләнерлек — отве́ты ученика́ сно́сные, удовлетвори́тельные
2) удовлетвори́тельный, сре́дний, посре́дственныйэшкә канәгатьләнерлек бәясе кую — дать рабо́те удовлетвори́тельную оце́нку
3) в знач. нареч. удовлетвори́тельно; посре́дственноэш канәгатьләнерлек бара — рабо́та идёт удовлетвори́тельно
-
10 катлаулы
прил.1) слои́стый, сло́йчатый, многосло́йный, состоя́щий из слоёв, пласто́вкатлаулы тау — сло́йчатая гора́
катлаулы болытлар — слои́стые облака́
катлаулы минераллар — слои́стые минера́лы
2) в разн. знач. сло́жныйкатлаулы механизм — сло́жный механи́зм
катлаулы матдәләр — сло́жные вещества́
катлаулы сан — сло́жное число́
катлаулы тормыш — сло́жная жизнь
катлаулы характер — сло́жный хара́ктер
3) сло́жный, причу́дливый, зате́йливый, замыслова́тыйкатлаулы бизәк — зате́йливый (причу́дливый) узо́р
4) сло́жный, тру́дный; головоло́мный, ка́верзныйкатлаулы мәсьәлә — сло́жная зада́ча
экзаменда катлаулы сораулар эләкте — на экза́мене попа́лись тру́дные вопро́сы
катлаулы эшләр — головоло́мные рабо́ты
катлаулы сораулар — ка́верзные вопро́сы
5) сло́жный, тру́дный, затрудни́тельный, обремени́тельныйкатлаулы хәл — сло́жное положе́ние
катлаулы шартлар — тру́дные усло́вия
катлаулы очраклар — затрудни́тельные слу́чаи
6) сло́жный, серьёзный, тяжёлый ( о болезни)катлаулы авыру — сло́жная боле́знь
аз канлылыкның катлаулы формасы — тяжёлая фо́рма анеми́и
-
11 кирәкле
прил.1) ну́жный, необходи́мый; надлежа́щийкирәкле шартлар тудыру — созда́ть необходи́мые усло́вия
кирәкле ярдәм күрсәтү — оказа́ть надлежа́щую по́мощь
кирәкле күрсәтмәләр бирү — дать ну́жные указа́ния
2) ну́жный, ва́жный, суще́ственный (вопрос, разговор)бик кирәкле тәкъдим — о́чень ва́жное предложе́ние
3) в знач. сущ. кирәклесену́жное, необходи́мое; то, что ну́жно (необходи́мо)кирәклесен сайлап ал — выбира́й то, что ну́жно
иң кирәклесен әйтми калдыру — упусти́ть са́мое ва́жное
кирәклесен генә язып алу — вы́писать то́лько то, что ну́жно
•- кирәкле булганда
- кирәкле тәкъдирдә
- кирәкле санау
- кирәкле шарт••кирәкле кишер яфрагы — неодобр. пя́тое колесо́ в теле́ге, пя́тая спи́ца в колесни́це; не вида́ла Москва́ тарака́на (букв. ну́жная ботва́ морко́ви)
кирәкле кул — ну́жная рука́ ( о полезном человеке)
-
12 комфортлы
прил.комфорта́бельный, комфо́ртный, с комфо́ртом; см. тж. уңайлыкомфортлы уку залы — чита́льный зал с комфо́ртом
комфортлы һава лайнерлары — комфорта́бельные возду́шные ла́йнеры
комфортлы шартлар — комфорта́бельные усло́вия
-
13 максималь
1. прил.максима́льныйҗитештерүнең максималь үсешенә ирешү — доби́ться максима́льного ро́ста произво́дства
максималь кыска вакытта — в максима́льно коро́ткий срок
2. нареч.максималь күрсәткеч — максима́льный показа́тель
максима́льномаксималь уңай шартлар тудыру — созда́ть максима́льно удо́бные усло́вия
мөмкинлекләрдән максималь файдалану — максима́льно испо́льзовать возмо́жности
-
14 материаль
1. прил.1) филос. материа́льный, веще́ственныйматериаль дөнья — материа́льный мир
2) материа́льный ( имущественнный)материаль шартлар — материа́льные усло́вия
материаль һәм мәдәният байлыклары — материа́льные и культу́рные бога́тства
материаль кыйммәтләр тудыру — создава́ть материа́льные це́нности
материаль кызыгу — материа́льная заинтересо́ванность
3) материа́льный ( связанный с материалом)материаль склад — материа́льный склад
2. нареч.материаль җаваплылык — материа́льная отве́тственность
материа́льно- материаль як беләнматериаль кызыксындыру — заинтересова́ть материа́льно
-
15 махсус
1. прил.1) осо́бый, отде́льный, специфи́ческий ( режим)махсус шартлар — специфи́ческие усло́вия
махсус милли округлар төзү — созда́ть осо́бые национа́льные округа́
махсус чакыру — осо́бое приглаше́ние
2) специа́льный (автобус, рейс, выпуск, журнал)махсус балалар театры — специа́льный де́тский теа́тр
махсус эш киеме — специа́льная рабо́чая оде́жда; спецо́вка
махсус белемле — со специа́льным образова́нием
авылга гына махсус матурлыклар — красо́ты, прису́щие то́лько дере́вне
4) чрезвыча́йныймахсус чаралар — чрезвыча́йные ме́ры
махсус утырыш — чрезвыча́йное заседа́ние
5) юр. ча́стный2. нареч.махсус билгеләмә — ча́стное определе́ние
1) специа́льномахсус килү — прие́хать специа́льно
махсус билгеләнгән — специа́льно назна́ченный (предназна́ченный)
2) наро́чно, наме́ренно, преднаме́ренно, умы́шленно, специа́льномахсус күренмичә йөрү — наро́чно не пока́зываться (избега́ть встре́чи)
махсус, үч итеп шулай эшләнгән — э́то сде́лано наме́ренно, назло́
•- махсус хәбәрче -
16 мәгъкуль
прил.; книжн.1) подходя́щий, прие́млемый; сообра́зный, разу́мный, рациона́льный; заслу́живающий одобре́ния (план, совет, проект и т. п.)мәгъкуль шартлар булса гына риза — согла́сен, е́сли бу́дут подходя́щие усло́вия
2) в знач. предик.а) прие́млемо; рациона́льно; разу́мно, сообра́зноакыл әйтсәң, мәгъкуль әйт — (погов.) е́сли хо́чешь посове́товать, посове́туй хоть разу́мно
б) в функ. сказ. хорошо́, ла́дно, согла́сенаңлашылды, мәгъкуль эшләрмен — по́нял, ла́дно, сде́лаю
•- мәгъкуль күрү
- мәгъкуль табу -
17 минималь
прил.минима́льныйминималь ераклык — минима́льное расстоя́ние
минималь эш хакы — минима́льная зарпла́та
минималь шартлар тудыру — созда́ть минима́льные усло́вия
-
18 минимум
1. сущ.ми́нимумхезмәт көннәре ми́нимумы — ми́нимум трудодне́й
югалтуларны ми́нимумга киметү — уме́ньшить поте́ри до ми́нимума; свести́ поте́ри к ми́нимуму
кандидатлык ми́нимумы — кандида́тский ми́нимум
2. прил.яшәү ми́нимумы — прожи́точный ми́нимум
минима́льный; -ми́нимумми́нимум шартлар — минима́льные усло́вия
3. нареч.программа ми́нимум — програ́мма-ми́нимум
минима́льно, ми́нимумми́нимум өч көндә — ми́нимум в три дня
-
19 начар
1. прил.1)а) в разн. знач. плохо́й, нехоро́ший, скве́рный, нева́жный, дурно́й, худо́й, дрянно́йначар кием — плоха́я оде́жда
начар һава — скве́рная пого́да
начар шартлар — нева́жные усло́вия
начар агач ботакка үсәр — (посл.) плохо́е де́рево в сук растёт
б) плохо́й, нео́пытный, неуме́лый, неиску́сный, негра́мотный, неквалифици́рованный ( о человеке)начар укытучы — плохо́й учи́тель
начар хуҗа — плохо́й хозя́ин
начар җитәкче — неквалифици́рованный руководи́тель
начар тегүче — неуме́лый портно́й
в) плохо́й, дурно́й, скве́рный, гру́бый, вульга́рный (о манерах, вкусе и т. п.)начар зәвык — вульга́рный вкус
начар гадәт — дурна́я привы́чка
начар тотыш — плохо́е поведе́ние
2) плохо́й, предосуди́тельный, нехоро́ший, дурно́й, безнра́вственныйначар үрнәк күрсәтү — пока́зывать дурно́й приме́р
начар репутация — плоха́я репута́ция
начар эшләр — нехоро́шие дела́
3) плохо́й, нехоро́ший, гнету́щий, мра́чный; неблагоприя́тныйначар кәеф — плохо́е настрое́ние
начар төш күрү — ви́деть нехоро́ший сон
начар хәл — гнету́щее положе́ние
4) плохо́й, нехоро́ший, недо́брый, злове́щийначар көлү — нехоро́ший смех
начар ният — недо́брое наме́рение
начар уйлар — недо́брые мы́сли
5)а) плохо́й, недо́брыйначар сүз әйтү — сказа́ть недо́брое сло́во
начар хәбәр ишетү — слы́шать нехоро́шую весть
б) плохо́й, неприли́чный, нецензу́рныйначар сүзләр белән сүгенү — нецензу́рная брань
начар җырлар — непристо́йные пе́сни
6) плохо́й, сла́бый, бесси́льный (о больном, старом)картның хәле начар — состоя́ние старика́ плохо́е, стари́к плох
7) плохо́й, ма́ленький, небольшо́йначар түләү — небольша́я пла́та
начар үсеш — плохо́е разви́тие
8) спец. плохо́й2. сущ.; спец."начар" билгесе алу — получи́ть плоху́ю оце́нку
пло́хо3. нареч.контроль эшкә "начар" куйдылар — за контро́льную рабо́ту поста́вили "пло́хо"
1)а) пло́хо, нехорошо́, скве́рно, нева́жно, ду́рно, ху́доначар киенү — нева́жно одева́ться
начар яшәү — пло́хо жить
ашханәдә начар ашаталар — в столо́вой скве́рно ко́рмят
б) в знач. сказ.эшләр әлегә начар — дела́ пока́ нева́жны
кичен миңа начар булды — ве́чером мне бы́ло пло́хо
2) пло́хо, нехорошо́, недо́бро, злове́щекеше турында начар уйлау — пло́хо ду́мать о челове́ке
3) пло́хо, ма́ло, немно́гоҗыештыручыга бездә начар түлиләр — у нас убо́рщице пло́хо (ма́ло) пла́тят
•- начар яшәү
- начар дигәндә дә
- начар ниятле
- начар сыйфатлы
- начар сүзле кеше••начар күрмәс борын яхшының кадере юк — (посл.) не отве́дав го́рького, не узна́ешь и сла́дкого
начар юлга кертү (димләү) — совраща́ть/со-врати́ть
-
20 охшаш
прил.тулган айга охшаш йөзе — лицо́ её подо́бно по́лной луне́
елаганга охшаш тавыш — го́лос, похо́жий на плач
охшаш шартлар — аналоги́чные усло́вия
2) тожде́ственный, одноро́дный, одноти́пный, иденти́чныйохшаш чагыштырулар — одноти́пные сравне́ния
3) лингв. созву́чныйохшаш сүзләр — созву́чные слова́
4) в знач. сущ. охшашы подо́бие, схо́дствоҗирдә юк моңа охшашы — нет подо́бия э́тому на земле́
•••охшашы булмаган — несравни́мый, непревзойдённый
- 1
- 2
См. также в других словарях:
җайлап — Уңайлы, җайлы итеп (кую, күтәрү һ. б.) 2. Билгеле бер тәртипкә китерү, рәткә салу, көйләү (эш, тормыш һ. б. ш. тур.). күч. Җайга салу, нәр. б. эшләүнең әмәлен, чарасын табу. рәв. ҖАЙЛАП – Билгеле бер тәртип белән. Ашыкмыйча, әкрен генә җайлап… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәэмин — кит. иск. 1. Тормыш, көнкүреш кирәк яракларын җитәрлек булдыру, җитештерү 2. Берәр нәрсәне саклау яки тормышка ашыру өчен кирәкле шартлар тудыру. ТӘЭМИН ИТҮ – 1. Нин. б. ихтыяҗларны, сорауларны канәгатьләндерү 2. Берәр нәрсәне тормышка ашыру өчен … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ценз — 1. Борынгы Римда: салым салу максатыннан чыгып, гражданнарны разрядларга бүлү өчен аларның мөлкәтен әледән әле исәпкә алып, бәяләп тору 2. Теге яки бул политик хокуклардан, бигрәк тә сайлау хокукларыннан файдалануга мөмкинлек бирә торган шартлар… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шартлы — с. 1. Алдан сөйләшү, килешү буенча аерым кешеләргә генә билгеле булган, алар гына аңларлык ш. сигнал. Җыйнаклык өчен аерым төшенчәләрне хәрефләр, цифрлар, билгеләр ярдәмендә аңлата торган ш. билгеләр 2. Билгеле бер шартларга бәйле, шул шартлар… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
антисанитария — и. Санитария нормаларына ярашсыз, пычрак, микроблар үрчү өчен кулай шартлар … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
атмосфера — 1. Җир шарын чолгап алган газсыман тышча 2. Һава, һава торышы 3. күч. Чолганыш, шартлар дошманлык атмосферасы 4. Газсыман җисемнәрнең басымын үлчәү берәмлеге … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
база — 1. мах. Базис (1) 2. Нигез, җирлек, кирәкле шартлар. Процесс, үсеш, иҗат өчен чыганак булып хезмәт итә торган матди яки рухи байлык 3. Чимал әзерләүче яки продукт җитештерүче экономик район, предприятие, хуҗалык тармагы 4. Төрле кыйммәтләр, товар … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
дифференцияле — Төрле шартлар һәм очраклар өчен бердәй булмаган; аермалы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
догма — Барлык заманнар һәм тарихи шартлар өчен дә дөрес, үзгәрешсез дип танылырга, бәхәссез кабул ителергә тиешле караш, теория … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җайлы — с. 1. Файдалану өчен уңай, нәр. б. яраклы, ипле 1. Нин. б. эшне үтәү өчен яхшы, уңайлы шартлар туган, иң кулай (чак, вакыт тур.). хәб. Бик кулай туры килү, теләгәнчә булу тур. иртәгә шимбә булу бик җайлы 3. рәв. Каршылыксыз, җай белән, шома эш… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
җимеш — 1. Ябык орлыклы үсемлекләрнең чәчәк койганнан соң барлыкка килә торган орлыклыгы 2. Кайбер агач һәм куакларның ашарга яраклы сусыл, итләч орлык тышчасы (мәс. чия). Кайбер шундый җимешләрнең атамасы составында килә (кара җимеш, йөзем җимеше, хөрмә … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге